روش مصرف کودها کودهای آلی یا معدنی از مباحث مهم در مدیریت کشاورزی است. مقدار و زمان جذب عناصر غذایی بستگی به فاکتورهای مختلفی نظیر واریته‌های گیاهی، تاریخ کاشت، خاک و شرایط آب‌وهوایی دارد. در مدیریت خوب کشاورزی، کشاورز باید روشهای استفاده کودهای کشاورزی به خوبی بداند و همچنین زمان و مقدار کود را به روشی انتخاب کند و تا حداکثر عناصر غذایی توسط گیاه استفاده شوند؛ لذا به‌منظور کارایی استفاده مطلوب کود توسط گیاه و حداقل آلودگی محیطی کشاورز باید عناصر غذایی را نزدیک به زمانی که نیاز مبرم گیاه است، استفاده کند.
این عمل به‌خصوص برای عناصر غذایی نظیر نیتروژن که متحرک بوده و به‌راحتی شسته می‌شوند ضروری است. درحالی‌که به هنگام مصرف اوره و دی آمونیوم فسفات این احتمال وجود دارد که آمونیاک آن تصعید شده و به هوا رود؛ لذا اگر بلافاصله بعد از آن بارندگی نباشد، یا آبیاری انجام نشود، هر دو نوع این کودها بایستی بلافاصله با خاک مخلوط شوند. این عمل به‌خصوص در خاک‌های قلیایی یا آهکی مهم است. جهت استفاده از عناصر غذایی اولیه در مناطقی که بارندگی‌هایی شدیدی وجود دارد به‌منظور جلوگیری از هدر روی آنها از طریق فرسایش و رواناب سطحی، باید بعد از مصرف با خاک مخلوط شوند.
اگر کود با دست به زمین پخش می‌شود باید دقت زیادی شود تا به‌صورت یکنواخت و به مقدار مساوی توزیع شود. به هنگام استفاده از تجهیزات و ادوات کوددهی و منظور پخش یکنواخت و میزان صحیح کود، باید دقیقاً تنظیم گردند.
روشهای استفاده کودهای کشاورزی
کوددهی به روش پخش
یکی از پخش کود در سطح مزرعه، اغلب برای گیاهانی که به‌صورت متراکم نه به‌صورت ردیفی کشت می‌شوند (مانند غلات) به کار می‌رود. در این روش، معمولاً به‌منظور افزایش اثرات کودها یا به‌منظور اجتناب از هدر روی نیتروژن (اوره و دی آمونیوم فسفات) بعد از پخش آنها را با خاک مخلوط می‌نمایند. (مثل کودهای فسفات)
کوددهی به روش ردیفی یا نواری
به هنگام استفاده از این روش در کوددهی (قراردادن کودها در مکان انتخاب شده در مزرعه) غلظت کود در قسمت‌هایی ویژه‌ای از خاک در طول دوره کاشت، زیاد خواهد بود. ممکن است کود به‌صورت خطی یا نواری در زیرسطح خاک یا کنار و پایین دانه گیاه افزوده شود. این روش ممکن است با استفاده از دست یا ادوات کود ده مخصوص انجام شود.
این روش در موارد زیر مورداستفاده قرار می‌گیرد:
- گیاهانی که به‌صورت ردیفی کاشت شده و فاصله زیادی بین ردیف‌ها وجود دارد. (مانند ذرت، پنبه و نیشکر)
- در خاک‌های که میزان حاصلخیزی آنها پایین باشد از این روش استفاده می‌شود.
- در خاک‌هایی که به‌شدت تثبیت فسفات و پتاسیم زیادی دارند.
در این روش به‌منظور جلوگیری از سمیت (خسارت نمک به گیاهچه، سوختگی ریشه‌ها) باید مراقبت زیادی صورت گیرد تا در تماس نزدیک دانه یا گیاهچه در حال جوانه زدن قرار نگیرند.
کود سرک
اساساً پخش کود برای گیاهان دانه‌درشت و ریز و گیاهان علوفه‌ای که سرپا بوده، به کار می‌رود. سرک روشی است که برای جاهایی که نیاز به نیتروژن اضافه در خاک و گیاه بوده، است. استفاده از کودهای ضروری نیتروژن (یکجا و در زمان کاشت) موجب هدر روی آن از طریق شست‌وشو می‌شود. یا ممکن است گیاه نیاز خاصی به نیتروژن در یک مرحله ضروری از رشد خود داشته باشد.
استفاده از روش سرک دادن برای کود پتاسیم که مانند نیتروژن نمی‌تواند در خاک جابه‌جا شود، ممکن است برای خاک‌های سبک و شنی قابل توصیه باشد. فسفر به‌سختی در خاک تحرک دارد =، بنابراین معمولاً در زمان کاشت استفاده می‌شود.
بگ پاشی (محلول‌پاشی شاخ‌وبرگ)
محلول‌پاشی، مؤثرترین روش برای کودهای کم‌مصرف (شرایطی که گیاه کمبود شدید داشته و تحت تنش عناصر نیتروژن و npk قرار دارد) است. در این روش به مقدار کمی کود نیاز بوده و یا ممکن است در صورت مصرف آن خاک غیرقابل‌استفاده گیاه واقع شود؛ لذا برای حداقل کردن احتمال سوختگی برگ، غلظت توصیه شده از آن را بیستی ترجیحاً در شرایط ابری و یا به خیلی زود یا به هنگام غروب آفتاب (اجتناب از ایجاد شرایطی که قطرات کود بلافاصله روی برگ خشک گردد) استفاده شوند.
منبع: مقاله راهنمای کودها و کاربرد آنها در کشاورزی یونس محمدنژاد – محمد صلاحی فراهی
