عنصر مس به واسطه ویژگیها، خصوصیات و دسترسی آسان به وفور در کشاورزی مورد استفاده واقع میگردد. مس به عنوان عنصری از جدول تناوبی و نماد Cu از دیرباز در زندگی انسانها نقش قابل توجهی داشته است. تاریخچه کشف مس به زمان غارنشینی و سفالگری انسانهای نخستین میرسد.
یونهای مس تنها به صورت ترکیب با سایر عناصر و ترکیبات برای گیاهان قابل جذب است. عنصر مس در خاک گیاهان حتما باید وجود داشته باشد، چرا که فقدان مس و عدم تامین مس مورد نیاز گیاهان موجب میشود که به خوبی رشد کنند یا بعد از رشد، برگها و سرشاخههای گیاه به صورت سوخته درآید. باید توجه داشته باشیم که در محیطهایی با PH قلیایی که شامل خاکهای قلیایی میگردد، مس برای گیاهان غیر قابل جذب است و این نکته در مورد خاک فلات ایران که عمدتا دارای PH قلیایی است، بسیار حائز اهمیت است.
عنصر مس در گیاهان متحرک نبوده و به شکل رسوب در خاک باقی میماند. در صورتی که خاک با فقر مس مواجه باشد یا بنا به دلایل گفته شده، بازده جذب مس از خاک کاهش یافته و با کمبود مس، برگ ها پیچیده شده و دمبرگ گیاهان به سمت پایین، خم خواهد شد. کمبود عنصر مس عموما در فصل تابستان و خاک شنی که با آب شیرین آبیاری شده، ایجاد میگردد.
علاوه بر این کمبود مس در درختان تازه بارور شده یا در باغهایی که به تازگی ایجاد شده اند، به احتمال قوی ایجاد میگردد. گیاهانی همچون یونجه، کاهو، پیاز، مرکبات، درختان میوه و گندم نسبت به کمبود و پروسه کاهش مس، حساسیت بیشتری دارند.
به طور کلی به علت ثابت بودن عنصر مس در جایگاه گیاهان، گیاهان جوان تر نسبت به گیاهان مسن، زودتر علامت دار میشوند. در مقابل لوبیا، نخود فرنگی، سیب زمینی و سویا حساسیت کمتری نسبت به کمبود مس دارند.
علایم کمبود عنصر مس، بسته به نوع گیاه متفاوت است، به عنوان نمونه، کمبود مس در غلات دانه ریز به صورت برگهای زرد در گیاهان، سوختگی، پیچیدگی نوک برگ ها و ظهور رنگ سبز کمرنگ در برگهای سبز گیاهان همراه با عدم تشکیل سنبله به ویژه سنبلههای انتهایی بروز پیدا میکند.
کمبود عنصر مس در مرکبات بلافاصله بروز نمیکند و این درختان، رشد سریع همراه با برگهای درشت اما به رنگ سبز تیره و یا لکه زرد در طی سیر تکاملی طی میکنند.
برگ ها در اثر کمبود مس شادابی خود را از دست میدهند. در گیاه گندم، کمبود عنصر مس باعث کوچک شدن خوشه ها و حتی عدم تشکیل دانه در انتهای خوشه میگردد.
عنصر مس در کشاورزی به صورت مخلوط با سایر عناصر که به آن مخلوط Bordeaux میگویند، برای کنترل رشد قارچ در برگ گیاهان انگور و انواع توت ها استفاده میشود.
جهت جبران کمبود عنصر مس، میتوان مس را به صورت کودهای مخلوط با دیگر مواد معدنی به خاک با سطح قلیایی خاک به صودت متعادل درآید.
برای جبران کمبود مس در خاک گیاهان، لازم است تا از سولفات مس استفاده کنیم تا عنصرمس مورد نیاز گیاه تامین گردد.
از روشهای دیگر و موثر اصلاح خاکهای آهکی و PH بالا همچون خاک فلات ایران، میتوان از کود سولفات آمونیوم استفاده کرد.
جمع بندی
سولفات مس و کلرید مس ، با کنترل ریشه گیاه به رشد و تکامل بهتر گیاه کمک شایانی میکند. با اضافه شدن ترکیبات مس، شاهد بازیابی ریشه ها هستیم. دانشمندان در آزمایشات متعدد و متنوع ثابت کردند که استفاده از ترکیبات مس به رشد طولی ریشه گونههای گیاهی کمک کرده و جهت اصلاح بهتر گام برمیدارند.