مواد تنظیم کننده رشد گیاهی قادر به تحریک، تقویت، ترویج و افزایش رشد و نمو محصول هستند. مواد تنظیم کننده رشد گیاهی، آفت کش نیستند، بلکه به عنوان تقویت کننده قدرت رشد حداکثری گیاهان مورد استفاده قرار می گیرند.

مواد تنظیم کننده رشد گیاهی یا PGRs عملکرد متنوعی را در طیف گسترده ای از محصولات و شرایط رشد گیاهان ارائه می دهند، این مواد تنظیم کننده به گونه ای طراحی شده اند که برای دستیابی به موارد زیر در یک برنامه تغذیه گیاهی متعادل گنجانده می شود، مواردی مثل :

• جذب مواد مغذی بهتر
• رشد و توسعه پیشرفته
• پایداری محصول
• حفظ عملکرد محصولات و ثمردهی

مواد شیمیایی مورد استفاده برای اصلاح رشد گیاه مانند افزایش یا کاهش تعداد شاخه ها، تغییر بلوغ میوه یا جهت افزایش شکوفه ها کاربرد دارد. عوامل زیادی بر عملکرد مواد تنظیم کننده رشد گیاهی تاثیر می گذارد که ازآن جمله می توان به جذب مواد شیمیایی توسط گیاه، سن درخت ، زمان رشد گیاهی، شرایط آب و هوایی قبل، حین و بعد از رشد گیاهی اشاره کرد.

تنظیم کننده های رشد گیاه را می توان در پنج کلاس گروه بندی کرد :

• ترکیبات مربوط به اکسین ها
• جیبرلین
• سیتوکینین ها
• اسید ابسزیک
• ترکیبات موثر بر وضعیت اتیلن

پنج گروه تنظیم کننده های رشد گیاهان که در محصولات میوه مورد استفاده قرار می گیرند، شامل :

۱.اکسین ها :

اکسین ها موادی هستند که باعث رشد بیشتر گیاهان و افزایش تعداد شاخه های گیاه می گردد، اما در غلظت های بالا می تواند از رشد جوانه های جانبی گیاه جلوگیری به عمل آورد. اکسین ها علاوه بر اینکه به عنوان تنظیم کننده رشد گیاه مورد استفاده قرار می گیرند، به عنوان علف کش هم کاربرد دارند. علف کش واجد اکسین می تواند در تولیدات میوه، به عنوان یک اکسین مصنوعی به کار برود، که می تواند به جلوگیری از ریزش و رسیدن میوه، پیش از برداشت کمک موثری نماید.

۲.جیبرلین ها :

جیبرلین ها سبب افزایش کشیدگی سلول های گیاهی، رشد ساقه و تنظیم خواب می شوند و جهت بهبود ثبات میوه ها از جمله در افزایش دوره برداشت گیلاس های شیرین و یا بهبود  سیب کارآیی دارد.

از جیبرلین ها برای اصلاح مورفولوژی درختان سیب و گیلاس، کنترل تولید توت فرنگی و مدیریت گل دهی گیلاس های ترش نیز استفاده می شود.

۳.سیتوکینین :

سیتوکینین به طور کلی به عنوان یک هورمون تنش شناخته می شود و سبب تقسیم سلولی موثر، رقیق کننده میوه به خصوص سیب کارآیی دارد. به علاوه  سیتوکین ها در انشعابات و تحریک شروع جوانه سازی گیاه نیز نقش دارد.

اسید آبسزیک :

اسید آبسزیک، جهت کنترل سیکل خواب و بیداری جوانه های گیاه بسیار کمک کننده بوده و استفاده موثر از آب را در چرخه رشد گیاه در پی دارد.

۴.اتیلن :

اتیلن،توسط گیاهان بلند تولید شده و در فرآیند های رشدی مختلف اثرات متقابلی با اکسین و سایر موتد تنظیم کننده رشد دارد. علاوه بر آن، اکسین باعث انقباض برگ ها و میوه ها شده، از طولانی شدن شاخه ها جلوگیری کرده و از رشد جوانه های جانبی ممانعت به عمل می آورد. در سیب و گیلاس، اتیلن در انتقال میوه از حالت رشد فیزیولوژیک به ثمردهی محصولات نقش موثری را ایفا می کند، بنابراین طول عمر محصولات را با همین مکانیسم افزایش و ارتقا می دهد.

به کارگیری ماهرانه تنظیم کننده های رشد گیاه به صورت عمده پس از جنگ جهانی دوم کلید خورد و در بسیاری از زمینه ها به کمک کشاورزی مدرن آمد، از گلدهی، میوه دهی، جوانه زنی، توقف برگ ریزی و بهبود ثمر دهی تنها بخشی از کاربرد این مواد مفید است اما لازم است تا به صورت هدف دار و با مشورت با متخصصان کشاورزی و کارشناسان شیمی گل و تجربه کشاورران به کار گرفته شود.