هر نوع ماده‌ای که برای تقویت خاک و حاصلخیزی آن استفاده می‌شود کود نام دارد. کودها به طور کلی سه دسته تقسیم می‌شوند: کودهای شیمیایی ، کود آلی و کود بیولوژیک.

کودهای شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی انقلابی را به وجود آوردند و به مرور زمان تولید این کودها رو به افزایش رفت، این کودها باعث ازدیاد محصولات کشاورزی شد ولی صدمه زیادی را به خاک و موجودات زنده و اکوسیستم وارد کرد.

ترکیب کودهای شیمیایی و درصد خالص بودن کود‌های مختلف بسیار متفاوت اند. این تفاوت‌ها در مصرف، نحوه پخش، زمان کوددهی و اثر بخشی کود‌ها تاثیر بسیار مهمی دارند. شناخت کافی از انواع کود‌های شیمیائی قبل از انتخاب و یا مصرف کود ضرورت دارد.

مزایای مصرف کودهای شیمیایی

به طور کلی کودهای شیمیایی در مقایسه با کود های آلی حجم کمتری دارند و قیمت ارزانتر، مصرف راحت‌تر و در دسترس بودن این نوع کود باعث افزایش مصرف آنها نسبت به سایر کودها شده است. ولی باید در نظر داشت استفاده بی‌رویه از مواد شیمیایی می‌تواند خطراتی را برای محیط زیست، آلودگی آب و خاک و در نهایت ورود به زنجیره غذایی انسان و کاهش امنیت غذایی به همراه داشته باشد.

توصیه‌های مهم در استفاده از کودهای شیمیایی

در هنگام استفاده از کودهای شیمیایی، توجه به مقدار و بهترین زمان مصرف، نوع کود و روش کوددهی بسیار مهم است و تاثیر بسزایی در تولید محصول خواهد داشت. همچنین باید به نحوی از آن استفاده شود که بخش عظیم کود بصورت قابل جذب گیاه در خاک باقی بماند و باعث آلودگی محیط زیست و تلفات کود و سرمایه نشود.

این کودها معمولا دارای اندکی عنصر هستند و از سرعت عمل بالایی برخوردار می‌باشند و بلافاصله پس از ورود به خاک یونیزه شده و به تدریج جذب گیاه می‌شوند. برخی از کودها که از خاصیت حلال بودن بیشتری برخوردار هستند در صورت عدم رعایت مسائل فنی به سرعت تحت تاثیر شرایط محیطی مثل آبشویی، تجزیه و تثبیت قرار گرفته و از دسترس گیاهان خارج می‌شوند. سرنوشت کوتاه مدت و بلند مدت کود در خاک به ترکیب شیمیایی کود، شرایط آب و هوایی ناحیه، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، گونه و رقم گیاه، مقدار کود داده شده به خاک و بالاخره به زمان بستگی دارد.

انواع کودهای شیمیایی

کودهای شیمیایی به دو دسته تقسیم می شوند :

• عناصر پر مصرف (ماکروالمنت) شامل: ازت، فسفر، پتاس، منیزیم و کلسیم
• عناصر کم مصرف (میکروالمنت) شامل: آهن، روی، مس، منگنز و بور

کود‌‌های شیمیایی بر اساس نوع عنصر تقسیم بندی می‌شوند. اگر یک کود همه عناصر را با هم و به نسبت متناسب داشته باشد اصطلاحا کود کامل نامیده می‌شود. کود‌های شیمیایی در کارخانجات کود سازی تهیه می‌شوند.

کود شیمیایی ماکروالمنت ازت

ازت در گیاهان به صورت‌ نیترات، یون آمونیم و اوره قابل جذب است. نیترات آمونیم ۳۳ درصد ازت دارد و هر دو فرم ازت آن قابل جذب برای گیاه است. مزیت این کود در پایداری بیشتر آن نسبت به کود اوره می‌باشد. اوره رایج‌ترین کود مصرفی کشاورزی در ایران است. اوره از ترکیبات آلی تشکیل شده و به همین فرم قابل جذب گیاه می‌باشد. از اوره در محلول پاشی برگ گیاهان استفاده می‌شود. اوره و نیترات آمونیم را می‌توان قبل از کاشت محصول و یا بعد از آن که گیاه مقداری رشد نمود به خاک اضافه کرد.

کود شیمیایی ماکروالمنت فسفات

به طورکلی درصد فسفر کودهای شیمیایی را بصورت درصد اکسید فسفر ذکر می‌شود. اسید فسفریک که از تجزیه مواد آلی خاک حاصل می‌شود قابل جذب برای گیاه است، اما بصورت کود شیمیائی مصرف نمی‌شود. قسمت عظیمی از کود فسفات که به خاک داده می‌شود بوسیله کلسیم در خاک‌های قلیایی و به وسیله آهن و آلومینیوم در خاک‌های اسیدی تثبیت می‌گردد. معمولا کود فسفات که به خاک داده می‌شود در سال اول بصورت قابل جذب در گیاه باقی می‌ماند و بخش کمی نیز طی سال‌های آینده جذب گیاه می‌شود.

کود شیمیایی ماکروالمنت پتاس

اغلب کودهای پتاسیم در آب حل می‌شوند و نحوه اضافه کردن آنها به خاک نقشی در اثر بخشی کود ندارد. کلرورپتاسیم فراوان‌ترین ترکیب پتاسیم در طبیعت است. کمبود پتاسیم بیشتر در خاک‌های اسیدی و خاک‌های شنی دیده می‌شود، اما کمبود آن در سایر خاک‌ها تحت شرایط آبیاری و برداشت مقدار زیادی محصول نیز مشاهده می‌شود. سولفات پتاسیم معمول‌ترین کود پتاسیم است که در زراعت مصرف می‌شود پتاسیم از تجزیه اولیه بقایای گیاهی به خاک اضافه می‌شود، اما هوموس خاک به عنوان منبع قابل توجه پتاسیم بشمار نمی‌رود، زیرا پتاسیم بوسیله مواد آلی تثبیت نمی‌شود.

کودهای شیمیایی ماکروالمنت کلسیم و منیزیم

کلسیم و منیزیم کمتر به عنوان کود مصرف می‌شوند، زیرا کمبود آنها در بسیاری از خاک‌ها به استثنای خاک‌های نواحی مرطوب دیده نمی‌شود. خاک‌های نواحی مرطوب اسیدی بوده و برای اصلاح آنها از کلسیم و منیزیم استفاده می‌شود. در خاک‌های اسیدی مقدار زیادی کربنات کلسیم، کربنات مضاعف کلسیم و منیزیم و یا سولفات کلسیم برای اصلاح خاک‌های اسیدی مصرف می‌شود. در نتیجه کمبود احتمالی کلسیم و منیزیم نیز مرتفع می گردد.

کودهای شیمیایی میکروالمنت روي

عنصر روي براي فعاليت‌هاي آنزيمي توليد هورمون‌هاي رشد و باروري و تشكيل ميوه ضروري بوده و كمبود آن باعث ريز برگي، تاخير در باز شدن برگ‌ها و گل‌ها ريزش ميوه، خشكيدگي و محدوديت رشد مي‌شود . اين عنصر فعال كننده بيش از 300 نوع آنزيم در انسان دام و گياه است و در مجموعه مكنيسم هاي حفاظتي بدن نقش كليدي دارد.
اين كود از طريق جايگذاري عمقي و محلول پاشي قابل استفاده است. محلول پاشي آن به همراه اوره و اسيد بوريك در پاييز و اوايل بهار قبل از باز شدن شكوفه‌ها در افزايش تشكيل ميوه بسيار مفيد است. مصرف اين كود به صورت 1 تا 2 سال در ميان از كمبود اين عنصر جلوگيري مي‌كند. مصرف اين كود مخلوط با كود حيواني خصوصا در محدوده فعاليت ريشه باعث افزايش كارآيي كود سولفات روي مي‌شود.

کودهای شیمیایی میکروالمنت منگنز

منگنز نقش اساسی در تشكيل كلروپلاست و سيستم‌هاي آنزيمي گياه داشته و مصرف اين كود باعث بهبود فتوسنتز گياه و افزايش توليد محصول خواهد شد. منگنز فعال كننده تعداد زيادي آنزيم در انسان است. اين كود از طريق جايگذاري عمقي و محلول پاشي قابل مصرف است.